Viyana Kongresi
Viyana Kongresi Toplanma Tarihi: 1 Ekim 1814
Viyana Kongresi Kararlarının İmzalanma Tarihi: 9 Haziran 1815
Viyana Kongresine Katılan Devletler: Osmanlı Devleti hariç 90 ülke.
Viyana Kongresinde Etkili Olan Devletler: İngiltere, Avusturya, Prusya, Rusya
Viyana Kongresi Başkanı: Avusturya İmparatorluğu Başbakanı Franz von Metternich
Osmanlı Devleti'nin Viyana Kongresi'ne Katılmamasının Sebebi: Osmanlı İmparatorluğu böyle bir konferansta Balkan sorununun gündeme geleceğinden ve ödün vermek zorunda kalmasından korkuyordu. Ayrıca Avusturya'nın "toprak bütünlüğünü garanti etme" önerisini de iyi karşılamıyordu.
Viyana Kongresinin Toplanma Sebepleri:
1- Napolyon tarafından bozulan Avrupa siyasi haritasını yeniden düzenlemek.
2- Napolyon sonrası Avrupa'da güçler dengesini yeniden düzenlemek.
3- Fransız İhitilali'nin etkilerini engellemek.
4- Katılımcı ülkelerin özel çıkarları.
Viyana Kongresi'ne Katılan Ülkelerin Beklentileri:
İngiltere'nin Viyana Kongresi'nden Beklentileri:
İngiltere deniz ticaret üstünlüğünü devam ettirmek, adasının güvenliğini sağlamak, koalisyon savaşları sırasında ele geçirdiği İspanya, Portekiz ve Hollanda’yı sömürge olarak tutmak istiyordu. Fransa ve Rusya’yı belli bir seviyede tutarak, İstanbul ve boğazlar üzerinde emelleri olan Rusya’nın güney ve batıya yayılmasına engel olmak, Avrupa’da denge unsuru gereği Belçika ve Hollanda’nın birleştirilmesi ve Almanya prenslikleri üzerinde söz sahibi olma siyasetini takip ediyordu.
Prusya'nın Viyana Kongresi'nden Beklentileri:
Prusya Ren bölgesini ve Saksonya’yı ele geçirerek Lehistan’a verdiği toprakları geri alma arzusundaydı. Almanya’nın parçalamış olarak kalması bu devletlerin ortak isteğiydi. Bunu bilen Prusya, Alman Prenslikleri üzerinde de nüfuzunu geliştirmek düşüncesindeydi.
Avusturya'nın Viyana Kongresi'nden Beklentileri:
Avusturya, İtalya ve Almanya’da nüfuzunun güçlü bir şekilde devamını istiyordu. İleride Rusya ve Fransa’nın tehdidi altında kalmamak için statükonun kurulması taraftarıydı. Belçika – Hollanda ve Ren bölgesindeki Alman Prensleri vasıtasıyla Fransa’yı kontrol altında tutmak, İsviçre’yi de tarafsız hale getirmek emelindeydi. Panislavizmin geriye atılmasına çalışırken Rusların Tuna’ya inmesine Prusya’nın fazla büyüyüp Almanya içinde dengenin Avusturya aleyhine bozulmasına dikkat ediyordu.
Rusya'nın Viyana Kongresi'nden Beklentileri:
İngiltere ve Avusturya’nın istekleriyle çatışan Rusya, Varşova Büyük Dükalığı ile eski Lehistan’ın tamamını isterken Prusya’nın Avusturya karşısında Alman Konfederasyonu üzerinde nüfuzunun geliştirilmesini destekliyordu. Avusturya karşısında güçlü bir devletin bulunmasını arzulayan Rusya Baserabya ve Tuna nehrinin ağzının kendi kontrolünde bulunmasından istifade ederek doğuya yönelik yeni fetihler düşünüyordu.
Viyana Kongresi Kararları ve Yorumu
1. İngiltere Akdeniz’de Malta adasını ve Yedi Adayı, Güney Afrika’da Hollanda’ya ait Cape Colony’yi, Seylan adasını, güney Amerika’da Güyan ile Trinidat adasını, Danimarka’dan da Heligoland adasını aldı. Böylece;
- İmparatorluğunun denizaşırı yollardaki stratejik noktalarını kuvvetlendirmiş oluyordu.
- Yedi adayı almakla İngiltere, Rusya’nın Balkanlardan Akdenize sarkmasını kontrol etmek için bir ileri karakol elde etmiş oluyordu.
- Cape Colony ise, XIX. Yüzyılın sonlarına doğru İngiltere’ye bütün Afrika kıtasını boydan boya egemenliği altına almak için bir basamak teşkil edecektir.
2. Rusya, Tilsitt Antlaşması ile eline geçirmiş olduğu Finlandiya’yı elinde tutarlen yine aynı anlaşmayla kurulmuş olan Varşova Büyük Dükalığı ortadan kalkıyor ve topraklarının büyük kısmını Rusya alıyordu.
-Böylece Rusya, Prusya ve Almanya üzerinde hakim bir duruma geçmiş olmaktaydı.
3. Avusturya ise, Varşova Büyük Dükalığının ortadan kalkmasıyla, Doğu Galiçya’yı tekrar kazanmaktaydı. Güneyde ise, Kuzey İtalya’da bulunan Lombardiya ve Venedik’i eline geçirmekteydi. Fakat Fransa’ya kaptırmış olduğu Belçika’yı geri alamadı, İngiltere’nin istediği gibi Belçika, Hollanda ile birleştirildi ve başına Oranj hanedanı getirildi.
- Avusturya’nın en önemlil başarısı Almanya’yı yine dağınık bir halde tutabilmesiydi.
- Fakat kazandığı yeni topraklarla, esasen çeşitli milletlerle dolu olan bünyesine yeni yeni unsurlar katmış Fransız İhtilali'nin etkilerine karşı kendini daha açık hale getirmişti.
4. Prusya, Tilsitt Antlaşması ile Varşova Büyük Dükalığı'na vermiş olduğu Pozen Bölgesi'ni tekrar kazandı. Ayrıca, Saksonya’nın beşte ikisini, Westphalia’nın büyük bir kısmını ve Ren’in batı kıyılarından (Rheinland) bir kısım toprağı da sınırları içine kattı.
- Prusya oldukça büyüdü.
5. Napolyon’un 1806 da kurmuş olduğu Ren Konfederasyonu, 38 devletten oluşan Germen Konfederasyonu haline getiriliyordu. Bu konfederasyonun başkanlığı Avusturya’ya veriliyordu.
6. İtalya’da ise; Sardunya Krallığına, Nice, Savoie ve Cenova cumhuriyetinin toprakları katılarak Fransa’nın güneyinde kuvvetli bir devlet meydana getirildi.
Modena ve Toskana dükalıklarının başına da Avusturya prensleri getirildi ve Napolyon’un ikinci karısı ve Avusturya İmparatorunun kızı Marie Louise’e de Parma Dükalığı verildi.
- Böylece Avusturya’nın İtalyadaki nüfuzu daha da artmış oluyordu.
7. Papalık Devleti yeniden kuruldu
8. İsveç’e, Rusya’ya kaybettiği Finlandiya’ya karşılık, Danimarka’ya ait Norveç verildi.
- Danimarka Napolyonla işbirliği yapmıştı ve şimdi cezalandırılıyordu.
9. İsviçre 22 kantondan oluşan bağımsız ve daimi tarafsız bir devlet oluyordu.
10. Fransa 1792 sınırlarına çekilerek elde ettiği tüm toprakları iade etti.
11. Tuna'da muhtelif milletler arasında nakliyat işlerini tanzim etmek üzere uluslararası bir komisyon teşkil edilecekti.
12. Esir ticaretine son verilecekti.
Viyana Kongresi'nin Sonuçları:
a. Bu kararlar ile Avrupa'nın siyasi haritası yeniden çizildi ve statüsü tespit edildi.
b. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu başta olmak üzere İngiltere, Rusya, Prusya ve bunlara Fransa'nın da katılmasıyla beş büyük devletten oluşan yeni bir Avrupa güçler dengesinin temeli atıldı.
c. Uluslararası ilişkilerde uygulanan iki taraflı diplomasi yerini çok taraflı diplomasi metot ve uygulamalarına bıraktı.
d. Böylece XIX. yüzyılın siyasi platformlarında "Konferanslar Sistemi" veya "Kongre Sistemi" ortaya çıktı.
e. Kongre kararlarının uygulanabilmesi için Avrupa Kollektif Güvenlik Organizasyonuna ihtiyaç duyuldu.
f. Uluslararası ilişkilerde eşitlik esasına dayalı diplomasi kuralları (Elçilik, temsilcilik ve protokol kuralları gibi) ve diplomasi hukuku uygulamaları başlatıldı.
g. Viyana Kongresi'nde alınan kararlar; hürriyet, milli egemenlik ve ihtilal esaslarını bastırmak için aralarında mukaddes ittifak oluşturan beş büyük devlete karşı zamanla bu devletler dışında kalan diğer devletler tarafından tepki ile karşılandı ve ilk fırsatta ortadan kaldırılması gereken bir anlaşma olarak değerlendirildi.
h. Tüm gelişmelere rağmen Avrupa, 1815-1830 yılları arasında kutsal ittifak prensipleri ve kongre kararlarına göre yönetildi ve zaman zaman da ilave birtakım kongrelerle devamlılığı sağlandı.
ı. 1830'da Fransa'da kralın basın hürriyetini yasaklaması, seçim kanununu değiştirmesi ve keyfî bir idare kurmak istemesi üzerine yeni bir ihtilal başladı. Gelişmeler kısa sürede Almanya, İtalya ve İspanya'ya da yayıldı. İtalya ve İspanya'da başlayan ihtilal hareketleri, müttefik kuvvetlerince bastırıldı. İsyan olayları İspanyol sömürgelerine ve Osmanlı İmparatorluğuna da yayıldı ve Yunanistan isyan etti.
j.Viyana kongresinin amacı Fransız ihtilalinin ortaya çıkardığı milliyetçilik düşüncesine karşı önlem almaktır. Kongreye Osmanlı Devletinin çağırılmaması Avrupalı devletlerin çifte standart uyguladıklarının kanıtıdır. Halbuki bu ihtilalden en fazla etkilenen Osmanlı İmparatorluğu olmuştur. Osmanlıyı içten yıkmak isteyen İngiltere Yunan isyanını desteklemesi ile bunu göstermiştir.
Büyük Devletler Açısından Viyana Kongresi'nin Sonuçları:
Fransa Açısından Viyana Kongresi'nin Sonuçları:
Fransa, devrimden önceki sınırlarına çekilecek, yeniden kurulan meşruti krallık yönetimine geçti.
İngiltere Açısından Viyana Kongresi'nin Sonuçları:
Avrupa’yı çember içine alan İngiltere, denizaşırı yerleri ele geçirerek denizlerdeki egemenliğini güçlendirdi. Böylece dünyada birinci derecede söz sahibi devlet haline geldi.
Rusya Açısından Viyana Kongresi'nin Sonuçları:
Rusya, Orta ve Güney Avrupa’da etkili bir seviyeye yükseldi.
Avusturya Açısından Viyana Kongresi'nin Sonuçları:
Avusturya, İtalya ve Almanya üzerindeki nüfuzunu devam ettirmeyi başararak söz sahibi bir devlet oldu.
Prusya Açısından Viyana Kongresi'nin Sonuçları:
Prusya’nın Alman devletleri üzerinde nüfuzu artarken, Almanya ve İtalya parçalanmış vaziyete düşürüldü.
Ve Osmanlı Açısından Viyana Kongresi'nin Sonuçları:
Kongrede alınan kararlar Osmanlı'ya karşı hep çifte standartlı uygulandı. Balkanlarda Fransız İhtilali'nin etkileri her geçen gün arttı. Avrupalı devletlerde bu etkinin yaylması ve hrıstiyan toplulukların Osmanlı'dan ayrılması için elinden geleni yaptı. Viyana Kongresi'nde ortaya çıkan Şark Meselesi Osmanlı Devleti'nin en büyük sorunu olacaktır.