B – TÜRK – İSLAM DEVLETLERİNDE DEVLET TEŞKİLATI
1. Türk – İslam Devletlerinde Devlet Anlayışı konu anlatımı için tıklayınız.
2. Merkez Teşkilatı
a. Hükümdar konu anlatımı için tıklayınız.
b. Saray
- Saray üç Bölümden oluşurdu. “Harem” (hükümdar ailesinin oturduğu yer), “Selamlık” (devletin idare merkezi) ve “Enderun” (devletin ihtiyaç duyduğu memurları yetiştiren okul).
- Saraya, Karahanlılarda “Kapu”; Selçuklularda “dergah” ya da “bargah”; Osmanlılarda ise “Bab-ı Ali” denilmiştir.
- Hükümdarın idarecilerle ve halkla ilişkilerini düzenlemek, elçilerle ilgilenmek, protokolü düzenlemek, haksızlığa uğrayanları Divan-ı Mezalim’e çıkarmak görevi “hacip” tarafından yerine getirilirdi.
- Karahanlılarda haciplerin başına “tayangu” ya da “uluğ hacib”; Büyük Selçuklularda ise “büyük hacip” denirdi.
- Büyük hacip gulam sistemine göre sarayda yetişmiş yüksek rütbeli subaylar arasından belirlenirdi. Protokolde Sultan ve Vezirden sonra üçüncü olarak yer alırdı.
- Saraydaki diğer görevliler; “hares emiri” (devlete karşı suç işleyenleri cezalandırırdı), “vekil-i has” (saraya ait tüm işlerle ilgilenirdi), “silahdâr” (hükümdarın silahları ile ilgilenirdi), “abdâr” (hükümdarın temizliği ile ilgilenirdi), “çaşnigîr” (hükümdarın yiyecekleri ile ilgilenir), “şarabdâr; idişçibaşı” (ziyafetlerde içeceklerle ilgilenirdi), “câmedâr” (hükümdar ailesinin elbiseleri ile ilgilenirdi), “candar” (sarayı korurdu), “alemdâr” (savaşlarda bayrak ve sancağı taşırdı), “emir-i ahur;ilbaşı” (atların bakımı ile ilgilenirdi), “hânsâlâr; aşçıbaşı”, “emir-i şikâr” (av işlerini tertip ederdi).